Είναι αλήθεια πως στην σύγχρονη εποχή που διανύουμε, η αυξανόμενη τεχνολογία και τα οπτικοποιημένα μέσα, συνεχώς εξελίσσονται και καταλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας με όλες τις θετικές και αρνητικές συνέπειες που ενέχει μια τέτοια εξέλιξη. Τα οπτικοποιημένα τεχνολογικά μέσα εμφανίζονται στην καθημερινότητά μας ολοένα και σε μεγαλύτερο βαθμό, με αποτέλεσμα πολλές φορές να απομακρύνουν την ουσιαστική επικοινωνία των ανθρώπων. Πολύ συχνά, παρατηρείται μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον το κάθε μέλος να απασχολείται με ένα τέτοιου είδους μέσο με αποτέλεσμα να χάνεται η επαφή και σύνδεση της οικογένειας. Κάπως έτσι, αρχίζει να χάνεται ο έλεγχος της ενασχόλησης και να αποδυναμώνουν τα όρια ως προς την ακαταλόγιστη χρήση.

 

Τι εννοούμε όμως οπτικοποιημένα μέσα; Οτιδήποτε εμπεριέχει την οθόνη, όπως η τηλεόραση, ο υπολογιστής, το κινητό, το τάμπλετ, το play-station-βιντεοπαιχνίδια. Ας δούμε με μία γρήγορη ματιά πόσο εύκολα μπορεί να χαθεί το όριο ως προς την αλόγιστη χρήση της οθόνης. Μα φυσικά πάρα πολύ εύκολα, χωρίς να το αντιληφθούμε, έχει χαθεί ο έλεγχος και έτσι η χρήση της οθόνης μπορεί πολύ εύκολα να περάσει στα σύνορα του εθισμού. Μην ξεχνάμε πως μία πολύ μεγάλη αρνητική συνέπεια, ως προς την συχνή χρήση της οθόνης πέραν από το φυσιολογικό όριο, είναι ότι απομονώνει κοινωνικά και αποξενώνει την ουσιαστική ανθρώπινη επαφή.

 

Όλα ξεκινούν από πολύ νωρίς, στην προνηπιακή ηλικία θα λέγαμε, ακόμα και στην βρεφική ηλικία. Πολλοί γονείς χρησιμοποιούν κάποιο μέσο οθόνης, από πολύ νωρίς στην ζωή ενός παιδιού, είτε για να το ηρεμήσουν (βάζοντας βίντεο με τραγουδάκια), είτε για να το απασχολήσουν προκειμένου να κάνουν οι ίδιοι κάποια σημαντική δουλειά ή ακόμα και να ξεκουραστούν. Αποτελεί ένα εύκολο βόλεμα και ‘παρκάρισμα’ του γονέα προκειμένου με αυτόν τον τρόπο να εκπληρώσει τις δικές του ανάγκες. Κάπως έτσι, μεταβιβάζουμε το μήνυμα στο παιδί ότι μπορεί να ασχοληθεί με την οθόνη, και εύκολα μπορεί να χαθεί το όριο και ο έλεγχος, αφού το παιδί μαθαίνει να εκπαιδεύεται σε αυτόν τον τρόπο ενασχόλησης στον ελεύθερο χρόνο του. Όταν, πολύ αργότερα ο γονέας προσπαθήσει να θέσει τα όρια, μάλλον είναι πολύ αργά, γιατί έχει ήδη ακυρωθεί στο παιδί σε σχέση με το τι γινόταν στο παρελθόν, και ξεκινά έτσι ένας δρόμος συγκρούσεων του γονέα με το παιδί. Το παιδί θυμώνει και εναντιώνεται στον ξαφνικό περιορισμό και νιώθει ότι ξαφνικά οι γονείς του δεν κατανοούν τις ανάγκες του.

 

Τις βάσεις της οριοθέτησης χρειάζεται να τις βάλουμε από πολύ νωρίς, ώστε να μην χαθεί ο έλεγχος και η ουσιαστική επικοινωνία με το παιδί μας. Φυσικά, όλα χρειάζονται και είναι απαραίτητα, με βάση τον συνεχή τεχνολογικό εκσυγχρονισμό της κοινωνίας, χωρίς όμως να ξεχνάμε τα βασικά όρια όπου χτίζουν σωστές βάσεις και κάνουν την ζωή όλων ευκολότερη μελλοντικά.

 

Συχνά, οι γονείς παραπονιούνται ότι το παιδί τους ασχολείται πολλές ώρες με την οθόνη. Μήπως όμως το θυμηθήκαμε λίγο αργά και φυσικά τώρα ο/η προέφηβός μας είναι φυσιολογικό να εναντιώνεται σε αυτό;

 

Πόσες ώρες αφιερώνουν τα παιδιά μας ακόμα και όταν είναι στη βρεφική ηλικία χαζεύοντας τηλεόραση? Πόσες ώρες την αφήνουμε ανοιχτή στο σαλόνι μας? Πόσες ώρες τα παιδιά σχολικής ηλικίας ασχολούνται με tablet, κονσόλες παιχνιδιών ( τα γνωστά playstation) αλλά και πόσο εξοικειωμένα είναι πλέον – πολύ περισσότερο και από εμάς, με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και γενικότερα το internet? Για όσους έρχονται σε επαφή καθημερινά με παιδιά αυτής της ηλικίας λόγω δουλειάς ή λόγω οικογενειακής κατάστασης, η απάντηση είναι αυτονόητη. Αμέτρητες ώρες… και κυρίως χωρίς κανένα έλεγχο.

 

Ο SergeTisseron από τους πιο γνωστούς Γάλλους ψυχαναλυτές-ψυχίατρους, στη χώρα του, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη μελέτη των σχέσεων των νέων με τις νέες τεχνολογίες και τις επιπτώσεις της τεχνολογίας της πληροφορίας στους νέους ανθρώπους, ανέπτυξε το 2008 τον κανόνα «3-6-9-12». Τι μας λέει όμως αυτός ο κανόνας ? «Όχι τηλεόραση πριν από τα 3 χρόνια, όχι παιχνίδια σε κονσόλα πριν από τα 6, καθόλου internet πριν από τα 9 χρόνια, και καθόλου μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter..) πριν από τα 12».

 

Η άποψη αυτή είχε μεγάλη απήχηση και το 2011 η Γαλλική Ένωση Παιδιάτρων αποδέχτηκε την πρόταση του. Γιατί όμως όχι τηλεόραση πριν τα 3 χρόνια? Σύμφωνα με τον S. Tisseron όλες οι έρευνες που έχουν γίνει για τα μικρά παιδιά και την τηλεόραση, έχουν δείξει ότι η τηλεόραση είναι γεμάτη από βίαιους θορύβους τους οποίους τα μωρά δε μπορούν να καταλάβουν και οι οποίοι τα εμποδίζουν να μάθουν να συγκεντρώνονται. Οι γονείς έχουν την τάση να υποτιμούν το πόσο σοβαρές είναι οι συνέπειες των ψηφιακών εργαλείων στο μικρό παιδί, σε μια περίοδο μάλιστα, κατά την οποία αποκτώνται αυτόματα αντανακλαστικά.

 

Γιατί οι γονείς δεν πρέπει να δίνουν στο παιδί ένα προσωπικό tablet ή μία προσωπική κονσόλα παιχνιδιού πριν από τα 6 χρόνια του? Κατά τον Γάλλο ψυχίατρο το παιδί μπορεί να παίζει με αυτές τις συσκευές, αλλά είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούνται ως οικογενειακές συσκευές. Η πραγματικότητα επιβεβαιώνει ότι μόλις το παιδί γίνει ιδιοκτήτης των συσκευών αυτών, η χρήση τους γίνεται ανεξέλεγκτη. Επιπλέον, είναι καλύτερα να αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε αυτές τις συσκευές για να ηρεμήσουμε το παιδί, ή το βράδυ πριν κοιμηθεί, επειδή οι φωτεινές πηγές οι οποίες χρησιμοποιούνται διαταράσσουν τους ρυθμούς του ύπνου.

 

Για τον Tisseron από την ηλικία των 9 και μετά, η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι ένα δικαίωμα και δεν είναι απαγορευτική. Πώς όμως? Είναι προτιμότερο τα παιδιά να παίρνουν συμβουλές και υποστήριξη από τους γονείς τους όταν «σερφάρουν « στο διαδίκτυο. Κανείς δεν ξέρει ποτέ τι μπορεί να βρουν πληκτρολογώντας μια λέξη κλειδί. Ούτε τα κινούμενα σχέδια που βρίσκουμε στο internet είναι πάντα ασφαλή, καθώς κάποια έχουν δεχτεί hacking. Ξεκινούν σαν ένα κινούμενο σχέδιο, αλλά συνεχίζουν προωθώντας ναρκωτικά, ή δείχνουν πορνογραφικές εικόνες, και τελειώνουν σαν κινούμενο σχέδιο. Για τον «internet με επίβλεψη» δε σημαίνει να στεκόμαστε πίσω από το παιδί κάθε φορά που μπαίνει στο ίντερνετ, ούτε να παρακολουθούμε καθετί που κάνει, κοιτάζοντας το ιστορικό, αλλά πρώτον να προετοιμάσουμε το παιδί και δεύτερον μεταξύ 6 και 9 χρόνων, να του εξηγήσουμε τους τρεις βασικούς κανόνες του internet.

 

«-Ό, τι τοποθετείς εκεί μπορεί να γίνει «δημόσιο»

-Ό, τι τοποθετείς εκεί θα μείνει για πάντα

-Δεν πρέπει να πιστεύεις όλα όσα βρίσκεις»

 

Τέλος ο Γάλλος ψυχίατρος εξηγεί ότι για τα παιδιά από 3-6 χρονών οι γονείς μπορούν να περάσουν προοδευτικά σε ότι αφορά την ενασχόληση με την τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, από τη μια ώρα στις δύο ώρες την εβδομάδα, με στόχο να φτάσουν στη συνέχεια προοδευτικά στις έξι ώρες την εβδομάδα μέχρι την ηλικία των 12 χρόνων. Ο στόχος είναι ο χρόνος ψυχαγωγίας μέσω της οθόνης να μην ξεπερνάει ποτέ τις δύο ώρες την ημέρα, όποια κι αν είναι η ηλικία.

 

Σύμφωνα με μία έρευνα, τα παιδιά που βρίσκονται προσηλωμένα για πάνω από δύο ώρες την ημέρα στην οθόνη μπορεί να προκαλέσει νοητικές διαταραχές. Καναδοί επιστήμονες μελέτησαν τα δεδομένα από 4.500 παιδιά στις ΗΠΑ, ηλικίας από 8 έως 11 ετών και συνέκριναν τη χρήση της οθόνης με την απόδοσή τους σε μία εξέταση που μετρά την εξέλιξη του εγκεφάλου. Κατά μέσο όρο η ομάδα των παιδιών που έλαβε μέρος στην έρευνα βρισκόταν μπροστά από την τηλεόραση, τους υπολογιστές και τα tablet περίπου 3,6 ώρες ψυχαγωγίας την ημέρα.

 

Όπως απέδειξε η μελέτη, τα παιδιά που κάθονται στην οθόνη μέχρι 120 λεπτά είχαν καλύτερες επιδόσεις στην γλωσσική ικανότητα, την επεισοδιακή μνήμη (το είδος μνήμης που μας επιτρέπει να θυμόμαστε πράγματα που μας συνέβησαν), την εκτελεστική λειτουργία, την προσοχή, την εργασιακή μνήμη και την ταχύτητα επεξεργασίας.

 

Ένα μεγάλο θέμα που ερευνάται, είναι οι επιπτώσεις βίας που περιέχουν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια στον ψυχισμό των παιδιών, ακόμα και αυτά που αναγράφουν ότι είναι κατάλληλα για μικρά παιδιά. Μελέτες δείχνουν ότι παιδιά Δημοτικού που παίζουν βιντεοπαιχνίδια με βία μπορεί να παρουσιάσουν αύξηση της επιθετικότητας στις σκέψεις, στα συναισθήματα και στη συμπεριφορά. Πρόσφατη μελέτη έδειξε επίσης ότι οι έφηβοι που παίζουν βιντεοπαιχνίδια, τα οποία ενισχύουν τη ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, ίσως γίνουν επικίνδυνοι και απρόσεκτοι οδηγοί. Από την άλλη, υπάρχει η άποψη ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αποτελούν και ένα είδος διεξόδου για το παιδί, ξεσπάει και κάνει σε ένα φανταστικό κόσμο αυτό που απαγορεύεται να κάνει στον πραγματικό. Γενικά, υπάρχει μια αποφυγή του πραγματικού κόσμου και της πραγματικής επαφής και αυτό πρέπει να εγείρει προβληματισμούς σε όλους μας.

 

 

Θέτοντας τα όρια στην χρήση της οθόνης:

 

• Παραμένουμε πάντα σταθεροί στην οριοθέτηση, της ώρας ενασχόλησης του παιδιού με οποιοδήποτε μέσο οθόνης, που έχουμε θέσει στην συμφωνία μας και δεν διαπραγματευόμαστε.

• Δεν υποκύπτουμε στους χειρισμούς του παιδιού, όσο δύσκολη και αν είναι η συμπεριφορά του. Σκεφτόμαστε πως αν υποκύψουμε τώρα, αργότερα θα είναι ακόμα πιο δύσκολο.

• Ελέγχουμε πάντα την ποιότητα των όσων βλέπει ή παίζει το παιδί μας.

• Δεν συγκρινόμαστε με το τι κάνουν οι υπόλοιπες οικογένειας. Η κάθε οικογένεια φέρει τους δικούς της κανόνες και είναι ένα διαφορετικό σύστημα.

• Αποφεύγουμε, ιδίως στην μικρή ηλικία, να παίρνουμε ώρα που αφορούν κάποιο οπτικοποιημένο μέσο.

• Όταν πρόκειται το παιδί μας να αγοράσει ένα βιντεοπαιχνίδι, ελέγχουμε πάντα εάν ενδείκνυται για την ηλικία ή περιέλθει βιαιότητα.

• Αποφεύγουμε να αγοράσουμε κινητό στο παιδί πριν την ηλικία των 14 ετών.

• Στην περίπτωση που αγοράσουμε κινητό στο παιδί μας, θέτουμε ξεκάθαρους κανόνες ως προς την διαχείριση.

• Συμφωνούμε από την αρχή, ότι το κινητό δεν θα βρίσκεται στο δωμάτιο του παιδιού ανοιχτό, την ώρα που διαβάζει.

• Δεν επιτρέπουμε στο πριν την ηλικία των 14 ετών να έχει κανένα είδος κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Instagram, skype, viber).

• Βάζουμε γονικό έλεγχο στον υπολογιστή, τάμπλετ, κινητό, καθώς και εγκαθιστούμε φίλτρα προστασίας.

• Ωσότου το παιδί μπει στην εφηβεία, να κρατήσετε τον υπολογιστή στο σαλόνι, ώστε να υπάρχει η κατάλληλη επόπτευση.

• Να επιδιώκετε το παιδί σας να περνά τον ελεύθερο χρόνο του με συνομήλικα παιδιά και όχι σε διαδικτυακή συντροφιά.

• Να πριμοδοτείτε την κίνηση, την άθληση και όχι την καθιστική ζωή.

• Αποφεύγουμε να τοποθετούμε συσκευή τηλεόρασης στο παιδικό δωμάτιο.

• Μην υπόσχεστε στο παιδί ότι αν τελειώσει γρήγορα τα μαθήματά του θα δει τηλεόραση. Προτιμήστε κάποιο άλλο κίνητρο.

• Προσπαθήστε η τηλεόραση να μην είναι διαρκώς ανοιχτή και να χρησιμοποιείται ως μοναδικό μέσο διασκέδασης της οικογένειας.

• Το κινητό καλό είναι να μην διαθέτει σύνδεση στο διαδίκτυο.

• Ενθαρρύνετε τα παιδία να χρησιμοποιούν ακουστικά.

• Μην επιτρέπετε να κοιμούνται με το κινητό δίπλα στο μαξιλάρι.

• Δημιουργήστε διαφορετικά κίνητρα απασχόλησης του παιδιού στον ελεύθερο χρόνο του.

• Προσπαθήστε το παιδί σας να σας βλέπει συχνά με ένα βιβλίο παρά να είστε συνέχεια απασχολημένος με οπτικοποιημένα μέσα.

 

 

Ωράριο χρήσης οθόνης

 

Για τα μικρά παιδιά 4-6 χρονών, η χρήση της οθόνης πρέπει να είναι περιορισμένη και να μην ξεπερνά τα 20-30 λεπτά την φορά και πάντα με την επίβλεψη του γονέα.

 

Από τα 7 χρόνια, προτείνεται η χρήση του υπολογιστή να είναι περίπου μισή ώρα την ημέρα, όμως τα Σαββατοκύριακα θα μπορούσε να είναι λίγο μεγαλύτερη πάντα όμως με την επίβλεψη του γονέα.

 

Από τα 9 χρόνια το παιδί κατανοεί καλύτερα την λειτουργία της οθόνης και την χρήση του Διαδικτύου και αρχίζει να το χρησιμοποιεί για κάποιες σχολικές εργασίες. Η χρήση μπορεί να φτάσει τη μιάμιση ώρα.

 

Από τα 11-12 χρόνια και ιδιαίτερα στην εφηβική ηλικία, ο υπολογιστής γίνεται τρόπος ζωής, αφού εκεί τα παιδιά αναζητούν πληροφορίες για τα μαθήματά τους, γράφουν εργασίες για το σχολείο, ψυχαγωγούνται, βλέπουν ταινίες, μπαίνουν σε τόπους κοινωνικής δικτύωσης, ανεβάζουν μουσική ή δικά τους βίντεο. Αυτό ενδεχομένως οδηγεί αρκετά παιδιά στην κατάχρηση, κυρίως αν οι γονείς χαλαρώσουν και εγκαταλείψουν τα όρια. Σε γενικές γραμμές, η χρήση της οθόνης δεν θα πρέπει να ξεπερνά τις δυόμιση ώρες την ημέρα.