Δοκιμάστε τες και δείτε την αποτελεσματικότητα τους στα παιδιά σας, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, αλλά και στον ίδιο τον εαυτό σας, δεδομένου ότι κι εσείς κρύβετε μέσα σας ένα παιδί, που θέλει να βγει έξω και να απολαύσει τη ζωή. Δώστε στα παιδιά σας την ευκαιρία να μάθουν τι είναι η γαλήνη και η εσωτερική ειρήνη μέσα στη ζωή τους. Μιλήστε μαζί τους για τα πράγματα που συμβαίνουν μέσα τους. Κάντε μαζί ασκήσεις που θα τα βοηθήσουν να κοιτάζουν, κάπου κάπου, προς τα μέσα. Με άλλα λόγια, φροντίστε να μην αποθαρρύνετε τα παιδιά σας, απομακρύνοντας τα από δραστηριότητες που στην ουσία δεν γνωρίζετε. Οι δραστηριότητες πάνω στην εσωτερική συνειδητοποίηση, βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν από νωρίς έναν ήρεμο τρόπο σκέψης. Το μυαλό που ξέρει να αναπαύεται και να μην είναι συνεχώς απασχολημένο, απολαμβάνει μία ζωή με πολύ λιγότερο άγχος και ταυτόχρονα ξέρει ότι έχει περισσότερες πιθανότητες να τα βγάλει πέρα, όταν απαιτείται ένας γρήγορος ρυθμός. Χαλαρώστε λίγο τις προσπάθειές σας να κάνετε τα παιδιά σας να βρεθούν από πολύ νωρίς στις πρώτες θέσεις της ζωής. Δεν είναι απαραίτητο να περνάτε ατελείωτες ώρες διδάσκοντας στα παιδιά σας ανάγνωση, αριθμητική, ξένες γλώσσες και τα παρόμοια, πολύ πριν αρχίσει το σχολείο. Μπορεί να είναι θαυμάσιο πράγμα να δίνετε στα μικρά παιδιά την δυνατότητα να εξερευνήσουν τα πάντα, ωστόσο η πίεση να διακριθούν, να βρίσκονται πιο μπροστά από τα άλλα παιδιά, να απομνημονεύσουν ακατανόητα σύμβολα, και όλα αυτά στο όνομα της ταχύτητας και της πρωτιάς, δημιουργεί ένα κλίμα άγχους γύρω από τα μικρά παιδιά, πριν ακόμα απαλλαγούν από τις πάνες τους. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να αναπτύξουν τον δικό τους ρυθμό. Θα περπατήσουν όταν είναι έτοιμα. Δεν χρειάζονται κανενός είδους σπρώξιμο από εσάς. Δεν πρόκειται να γελοιοποιηθούν στο Πανεπιστήμιο, επειδή έβρεξαν τα παντελόνια τους, μόνο και μόνο γιατί άργησαν να μάθουν την χρήση της τουαλέτας. Θα έρθει στον καιρό του και αυτό. Χαλαρώστε. Μην πιέζετε τα παιδιά σας, αφήστε τα να απολαύσουν τα παιδικά τους χρόνια. Σημασία έχει να είστε δίπλα τους και όχι από πάνω τους. Διδαχτείτε από τα παιδιά σας, αντί να προσπαθείτε να τα σπρώξετε μπροστά. Τα παιδιά χαίρονται να εξερευνούν, να δείχνουν, να γελούν, να κάνουν ανοησίες, να φυλλομετρούν βιβλία, να παίζουν και απλώς να βρίσκονται μέσα σ’ αυτόν τον καινούργιο κόσμο. Όταν αρχίσετε να τα τροφοδοτείτε από μωρά με στάσεις τύπου Α, δέχονται και κουβαλάνε μαζί τους για μία ολόκληρη ζωή αυτή την πίεση να διακριθούν και να ξεπεράσουν όλους τους άλλους. Βέβαια, είναι καλό να έχει κανείς υψηλά κίνητρα, αλλά ακόμα καλύτερο είναι να είναι ισορροπημένος. Το να είσαι ικανός να χαλαρώσεις και να απολαύσεις την ζωή είναι τουλάχιστον ισάξιο, αν όχι ανώτερο, από το να είσαι ο πρώτος της τάξης και να νιώθεις μία διαρκή νευρικότητα μέσα σου, εξαιτίας μίας ακατανίκητης ανάγκης να είσαι ο πρώτος. Διδάξτε στα παιδιά σας ότι το στρες προέρχεται από τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται και όχι από τους άλλους ανθρώπους ή τις καταστάσεις της ζωής. Μην τα δικαιολογείτε για το στρες που αισθάνονται, λέγοντας τους: « Αυτός ο δάσκαλος σε πιέζει πολύ», ή « Έχουμε οικονομικά προβλήματα τώρα, γι’ αυτό καταλαβαίνω ότι νιώθεις άσχημα». Αυτές είναι εύκολες υπεκφυγές, που επιτρέπουν στα παιδιά να εφαρμόζουν τον αγχωτικό τρόπο σκέψης, κάθε φορά που εμφανίζεται μία νέα κατάσταση στη ζωή. Διδάξτε στα παιδιά σας να εφαρμόσουν τον έλεγχο του νου. Όταν βλέπετε ένα παιδί κατακλυσμένο από αγχωτικές σκέψεις, βοηθήστε το να διακόψει αυτόν τον κύκλο, έστω και για 60 δευτερόλεπτα. Κάθε φορά που η δυσάρεστη σκέψη αρχίζει να εισβάλλει στη συνείδησή του, δείξτε του με ποιόν τρόπο να αρνείται να σκεφτεί αυτή τη σκέψη, τη συγκεκριμένη στιγμή. Μπορεί να σας φαίνεται απλοϊκό, είναι όμως η βάση της απαλλαγής από τις αυτοϋπονομευτικές σκέψεις: μία πρακτική εξάσκηση ενός λεπτού. Το παιδί θα απαλλαγεί από το στρες, όταν αρνηθεί να σκέφτεται σκέψεις που προκαλούν στρες, στην αρχή, όμως, πρέπει να ξεκινήσει με μικρά χρονικά διαστήματα και να ασκηθεί, μακραίνοντας αυτές τις χρονικές περιόδους. Ερευνήστε μήπως η δική σας ζωή δίνει το παράδειγμα του στρες. Σταματήστε να προσπαθείτε να είστε τέλεια μητέρα, πατέρας, σύζυγος, μοναδικός γονιός, δάσκαλος, θεία, σύμβουλος, ή οτιδήποτε άλλο. Δεν υπάρχει άνθρωπος χωρίς λάθη, γιατί λοιπόν δεν εγκαταλείπετε αυτό το πλάσμα της φαντασίας σας, αφήνοντας τον εαυτό σας να είναι ένα ευτυχισμένο άτομο, απαλλαγμένο από το στρες; Δεν είναι δυνατόν να σας θαυμάζουν πάντοτε όλοι για οτιδήποτε κάνετε και κάθε φορά που στεναχωριέστε, επειδή δεν αρέσετε σε κάποιους ανθρώπους, απλώς χάνετε τον καιρό σας. Φροντίστε να κάνετε αυτό που κάνετε, επειδή το διαλέγετε και όχι επειδή θα φανείτε τέλειοι, κάνοντας το. Επίσης, απαλλάξτε τα παιδιά σας από την πίεση της τελειότητας. Διδάξτε στους άλλους να φροντίζουν μόνοι τους τον εαυτό τους από πολύ μικρή ηλικία και θα διαπιστώσετε ότι κάνετε μεγάλο καλό μ’ αυτόν τον τρόπο. Το καλύτερο πρότυπο ρόλου που μπορείτε να δώσετε είναι ενός ανθρώπου που είναι ευτυχισμένος, απαλλαγμένος από στρες και που νιώθει ευχάριστα με τον εαυτό του. Αντίθετα, αν νιώθετε τεντωμένοι και ταραγμένοι επειδή δεν είστε τέλειοι, θα αντιμετωπίσετε το ειρωνικό παράδοξο ότι είστε λιγότερο τέλειοι, όταν προσπαθείτε να είστε τέλειοι, και πιο τέλειοι όταν αφήνετε τον εαυτό σας ελεύθερο. Χαρίστε στα παιδιά σας την πολυτέλεια της μοναχικότητας και μην τα πιέζετε να βρίσκονται συνεχώς με άλλους ανθρώπους. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να μένουν μόνα τους. Διδάξτε τους από πολύ νωρίς την χαρά των βιβλίων. Ένα παιδί που μαθαίνει να αγαπάει τα βιβλία ποτέ στη ζωή του δεν θα βρεθεί να μην έχει τίποτα να κάνει. Η δυνατότητα να καταφύγει κανείς στον ιδιωτικό του χώρο και να διαβάσει ( και μην ξεχνάτε ότι τα βιβλία δεν τελειώνουν ποτέ) δίνει στο άτομο ένα σοβαρό πλεονέκτημα απέναντι σε κείνους που δεν μπορούν. Πολλά παιδιά παραπονιούνται συνεχώς ότι βαριούνται, ότι δεν έχουν τίποτα να κάνουν, ότι μισούν τον ελεύθερο χρόνο τους. Αυτά είναι τα συναισθήματα των παιδιών που που έχουν μεγαλώσει πιστεύοντας ότι είναι καθήκον των άλλων να τα διασκεδάζουν. Πάντα είναι απασχολημένα με κάποια δραστηριότητα και, όταν αρχίσουν να βαριούνται, κάποιος αναλαμβάνει να διορθώσει τα πράγματα και να τα πάει στο τσίρκο ή να ανοίξει την τηλεόραση ή να τους αγοράσει ένα καινούργιο παιχνίδι. Το παιδί αυτό μεγαλώνει ζητώντας πάντοτε τη δράση, πράγμα που μεταφράζεται σε άγχος απέναντι στη μοναξιά. Αφήστε τα παιδιά να παίζουν μόνα τους. Ενθαρρύνετε τα να παίζουν μόνα τους. Από την αρχή της ζωής τους εξοικειώστε τα με τα βιβλία, τις εφημερίδες και τα περιοδικά. Παραχωρήστε τους έναν χώρο όπου μπορούν να μείνουν μόνα τους, χωρίς να αισθάνονται ότι κάνουν κάτι κακό. Η μάθηση της μοναχικότητας είναι ένα πολύ σημαντικό πράγμα σαν τρόπος αποφυγής του άγχους και το παιδί που έχει μάθει από μικρό στη μοναχικότητα, χωρίς να νιώθει ότι απειλείται απ’ αυτήν, θα βρίσκεται σε πολύ πλεονεκτική σχέση απέναντι στα αγχωτικά συναισθήματα, όταν «δεν έχει τίποτα να κάνει». Το ίδιο ισχύει και για τον ήρεμο στοχασμό, την κουβέντα με τα παιχνίδια του, ή την επινόηση παραμυθιών, όταν βρίσκεται μόνο του. Όλα αυτά είναι πολύ υγιεινά παιχνίδια, που τα μη αγχωτικά παιδιά αναπτύσσουν μόνα τους, αν τα αφήσουμε. Τα παιδιά κερδίζουν πολύ από τον ιδιωτικό ειρηνικό χρόνο. Φροντίστε να αντιμετωπίζετε πάντοτε το κάθε παιδί σαν ένα μοναδικό, ολοκληρωμένο, ανθρώπινο άτομο, που ποτέ δεν θα πρέπει να συγκρίνεται με κανένα άλλον, ιδιαίτερα με τα αδέρφια του. Ξέρετε πολύ καλά πόσο δυσάρεστο σας ήταν να σας συγκρίνουν με τα αδελερφις σας. Ο πειρασμός να συγκρίνουμε τα παιδιά είναι σχεδόν ακατανίκητος. Παρακολουθήσατε το πρώτο παιδί να περπατάει για πρώτη φορά, να μιλάει, να χτυπάει το γόνατο του. Φυσικά, παρατηρείτε την ίδια συμπεριφορά και στα μικρότερα παιδιά σας, και η πρώτη σας παρόρμηση είναι να κάνετε συγκρίσεις. Μην το κάνετε! Περιορίστε τη φυσική σας τάση να κάνετε συγκρίσεις και προσπαθήστε να βλέπετε το κάθε παιδί σαν ένα και μοναδικό. Το παιδί που βλέπει να το συγκρίνουν αισθάνεται μία πολύ μεγάλη πίεση να ανταποκριθεί στην απαίτηση η οποία προβάλλεται πάνω του. Είναι ένα άγχος εντελώς περιττό. Αν ένα παιδί δεν αρχίσει να μιλάει παρά στην ηλικία των τριών χρόνων, ενώ ο μεγαλύτερος αδερφός του μίλησε στις πέντε εβδομάδες, το μόνο που μπορούμε να πούμε γι’ αυτά τα δύο παιδιά είναι ότι μίλησαν σε διαφορετικές ηλικίες. Ο Αϊνστάιν ήταν τεσσάρων χρόνων όταν μίλησε για πρώτη φορά. Ίσως μάθαινε όσα μπορούσε να μάθει και αποφάσισε να μιλήσει γι’ αυτά πολύ αργότερα. Όταν κάποιο παιδί σας ακούει να το συγκρίνετε με ένα από τα αδέρφια του αισθάνεται αμέσως ότι τώρα πρέπει να φτάσει οπωσδήποτε στο ίδιο επίπεδο. Τα παιδιά, όμως, προχωρούν όταν είναι έτοιμα. Προσπαθείτε να αγαπάτε τα παιδιά σας γι’ αυτό που είναι. Αντιμετωπίστε το καθένα τους σαν να είναι κάτι ιδιαίτερο. Προσπαθήστε να απαλλάξετε τα παιδιά σας από την ανάγκη της απόκτησης εξωτερικών ανταμοιβών. Πάψτε να θεωρείτε τον σχολικό έλεγχο σαν ένα σύμβολο σημαντικών πραγμάτων. Κουβεντιάστε με τα παιδιά σας γύρω από τα πράγματα που μελετούν, για το πώς μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν αργότερα στη ζωή τους, για το αν είναι ευχαριστημένα στο σχολείο, τι τους αρέσει να μελετούν, και ποιό νόημα βλέπουν σε όλα αυτά για το παρόν και για το μέλλον. Αυτή η πίεση για την απόκτηση βραβείων, βαθμών, μεταλλίων και τέτοιων πραγμάτων είναι σίγουρα ένα από τα νευρωτικά και αγχογόνα πράγματα που μπορείτε να προκαλέσετε στα παιδιά σας. Όπως υπογράμμισα και πιο πριν, οι βαθμοί δεν είναι παρά σημαδάκια πάνω σε ένα κομμάτι χαρτί. Στην ουσία, οι βαθμοί, τα βραβεία, τα μετάλλια και όλα τα διακριτικά που χορηγούμε στα παιδιά μειώνουν τα κίνητρα τους. Όταν ένα παιδί επιδιώκει την επιβράβευση και μόνο, μόλις την αποκτήσει παύει να επιθυμεί να συνεχίσει προς την ίδια κατεύθυνση. Αφού επισημάνετε στο παιδί το λάθος του και το τιμωρήσετε γι’ αυτό, ή του επιβάλλετε οποιαδήποτε άλλη συνέπεια, ξεχάστε το. Μην θυμίζετε συνέχεια στο παιδί το τι έκανε και το πόσο άσχημα εξακολουθείτε να νιώθετε γι’ αυτό. Το παιδί δεν είναι κασετόφωνο να πατήσει το κουμπί και να σβήσει αυτό που έγινε. Δεν μπορεί να ξαναγράψει την εμπειρία του για λογαριασμό σας. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να δεχτεί τις συνέπειες ενός λάθους και να προχωρήσει πιο πέρα. Σαν άτομα χωρίς όρια, θα πρέπει να αποφεύγετε το φόρτωμα του παιδιού με ενοχές, όταν το γεγονός έχει ήδη τελειώσει. Μη χρησιμοποιείτε αναφορές στο παρελθόν, για να κάνετε τα παιδιά να νιώσουν ένοχα. Όσο περισσότερη ενοχή εσωτερικεύουν, τόσο περισσότερη μνησικακία συσσωρεύουν. Και, σαν να μη φτάνει αυτό, τους διδάσκετε να κάνουν ακριβώς το ίδιο πράγμα με τις δικές σας σχέσεις. Μην αφήνετε να σας θυματοποιούν οι ενοχοποιητικές στάσεις των άλλων απέναντι σας. Αν έχετε αφήσει τους γονείς σας να σας χειρίζονται, δείξτε τους ότι δεν έχετε καμία διάθεση να σας θυμίζουν συνεχώς τα λάθη που κάνατε στο παρελθόν. Αν είστε μοναχικός γονιός, προσπαθήστε να παίξετε τον ρόλο σας, αντί να παραπονιέστε συνεχώς πόσο άτυχος σταθήκατε στη ζωή σας. Αποφύγετε να μιλάτε άσχημα για τον άλλο γονιό, όσο κι αν νιώθετε τον πειρασμό να το κάνετε, όσο κι αν νομίζετε ότι έχετε δίκιο. Τα παιδιά έχουν δύο γονείς και δεν είναι προς το συμφέρον τους να αντιπαθούν οποιονδήποτε από τους δύο. Τα παιδιά σας δεν πήραν διαζύγιο ούτε με τον έναν, ούτε με τον άλλον. Μην μπερδεύετε τα παιδιά σας στις διαμάχες σας, αν δεν θέλετε να νιώθουν ανήσυχα, ένοχα, αγχωτικά, τόσο στο παρόν, όσο και στο μέλλον. Όπως το τοποθέτησε ο Μοχάντας Γκάντι: «Μίσησε την αμαρτία και αγάπα τον αμαρτωλό». Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας στις προσπάθειες τους για ανεξαρτοποίηση. Ο ρόλος του ενήλικου στην ανάπτυξη ενός παιδιού δεν είναι να κάνει τα παιδιά να προσκολλώνται πάνω του, αλλά να τα βοηθήσει να μην χρειάζονται την προσκόλληση στη ζωή τους. Το κάθε βήμα που κάνουν τα παιδιά προς την ανεξαρτοποίηση τους, είναι ένα βήμα προς την δημιουργία ενός αυτεξούσιου ατόμου χωρίς όρια. Στη συμπεριφορά σας με ένα παιδί μην ξεχνάτε την ηλικία του. Φροντίστε να βρίσκεστε σε επαφή με την πραγματικότητα της ηλικίας του παιδιού και μην το αγχώνετε ζητώντας του να είναι κάτι που δεν είναι. Όταν ζητάμε από τα παιδιά να είναι μεγαλύτερα απ’ ό,τι είναι, τότε εισάγουμε ένα εντελώς περιττό άγχος μέσα στη ζωή τους. Δεν το λέω προτρέποντας σας να παραβλέπετε τις ανάρμοστες συμπεριφορές των παιδιών, απλώς θέλω να σας θυμίσω ότι όλα τα παιδιά έχουν συμπεριφορές τυπικές της ηλικίας τους, τις οποίες δεν πρόκειται να καταργήσετε απλώς και μόνο με την άρνηση σας. Αν τιμωρήσετε ένα παιδί για κάτι, φροντίστε να είστε σίγουροι ότι ξέρει το λόγο. Δεν αρκεί να ξέρετε εσείς το λόγο για τον οποίο επιβάλλετε μία τιμωρία. Το παιδί είναι εκείνο που τιμωρείται, και ακόμα κι αν δεν συμφωνεί με την τιμωρία, τουλάχιστον φροντίστε να του έχετε πει το λόγο για τον οποίο την επιβάλλετε. Όταν στερείτε το δικαίωμα οδήγησης στο παιδί σας για ένα χρόνο, επειδή διέπραξε κάποια μικρή παράβαση, απλώς δείχνετε τύραννος. Είναι σημαντικό να τηρείτε αυτό που λέτε, φροντίστε όμως να μη λέτε πράγματα ανεφάρμοστα.