Στη γλώσσα της νομικής επιστήμης, όταν λέμε «νομοθετικά κείμενα» εννοούμε κάθε είδος κειμένου (π.χ. σύνταγμα, νόμοι, διεθνείς συμβάσεις, υπουργικές αποφάσεις) που περιέχει τους νόμους του κράτους. Στόχος μας είναι να εξηγήσουμε και να κάνουμε κατανοητό κάτι πολύ σημαντικό, αν και όχι πάντα αυτονόητο για όλους: ότι τα παιδιά, εκτός από αντικείμενα προστασίας, είναι και τα ίδια φορείς δικαιωμάτων. Τα βασικά κείμενα που κατοχυρώνουν τα δικαιώματα του παιδιού στη χώρα μας, με τα οποία και θα ασχοληθούμε, είναι δύο: η Διεθνής Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού και το Σύνταγμα της Ελλάδος. Τα παιδιά, ως αναπόσπαστα μέλη της κοινωνίας, είναι υποκείμενα και φορείς των δικαιωμάτων που προβλέπονται στο Σύνταγμα, όπως και όλα τα ενήλικα μέλη της.  Το Ελληνικό Σύνταγμα κατοχυρώνει ρητά την παιδική ηλικία, η οποία, σύμφωνα με το άρθρο 21 παράγραφος 1 του Συντάγματος, τελεί υπό την προστασία του Κράτους. Η παιδική ηλικία συνδέεται στο Σύνταγμα με την οικογένεια, τον γάμο και τη μητρότητα, θεσμοί οι οποίοι επίσης προστατεύονται από το  Σύνταγμα. Λόγω της ιδιαιτερότητας της φύσης της παιδικής ηλικίας, το κράτος είναι υποχρεωμένο να παρέχει ειδική προστασία και φροντίδα στους ανηλίκους. Η Διεθνής Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού Το σημαντικότερο όμως νομοθετικό κείμενο που εξαγγέλλει και αναγνωρίζει οικουμενικά τα δικαιώματα του παιδιού είναι η Διεθνής Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Η σύμβαση αυτή κατοχυρώνει δικαιώματα ειδικά και αποκλειστικά για τα παιδιά. Η χώρα μας – όπως και κάθε κράτος – υποχρεούται να εξασφαλίζει τον σεβασμό και την προστασία των δικαιωμάτων αυτών καθώς και να τηρεί τις σχετικές υποχρεώσεις όπως αυτές ορίζονται στη διεθνή σύμβαση. Πριν μιλήσουμε όμως για τα δικαιώματα του παιδιού ας ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε με τον όρο «παιδί». Για τον ορισμό της έννοιας του παιδιού λαμβάνεται υπόψη αποκλειστικά και μόνο το ηλικιακό κριτήριο. Σύμφωνα με το άρθρο 1 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού αλλά και το Σύνταγμα της Ελλάδος, παιδί είναι κάθε ανήλικος έως 18 ετών. Τα δικαιώματα του παιδιού επομένως αφορούν σε όλους τους ανηλίκους έως 18 ετών, χωρίς καμία εξαίρεση. Τα δικαιώματα του παιδιού, κατηγορίες Η πρώτη κατηγορία αφορά σε δικαιώματα σχετικά με τις βασικές ανάγκες του παιδιού, την επιβίωση και την ανάπτυξή του. Το δικαίωμα στη ζωή, στην ταυτότητα, στην υγεία και στην εκπαίδευση αλλά και το δικαίωμα στο παιχνίδι και την ανάπαυση είναι μερικά από τα δικαιώματα του παιδιού και αφορούν σε παροχές, που το κράτος και η κοινωνία οφείλει να προσφέρει και να εξασφαλίζει στα παιδιά. Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει δικαιώματα που αφορούν στην προστασία του παιδιού από κάθε μορφή εκμετάλλευσης, κακοποίησης ή κακομεταχείρισης. Το κράτος δηλαδή, καλείται και είναι υποχρεωμένο να προστατεύει το παιδί από διάφορους κινδύνους, όπως κάθε μορφή βίας, προσβολής, σωματικής ή σεξουαλικής εκμετάλλευσης, κακομεταχείρισης. Η υποχρέωση αυτή περιλαμβάνει και πιο εξειδικευμένες περιπτώσεις όπως η οικονομική εκμετάλλευση, η χρήση ναρκωτικών κ.ά. Η σύμβαση περιέχει επίσης ειδικά άρθρα για την προστασία των παιδιών με αναπηρίες, την ποινική μεταχείριση ενός παιδιού είτε αυτό είναι δράστης είτε αυτό είναι θύμα, όπως επίσης και για τα παιδιά που έρχονται από ξένες χώρες. Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει δικαιώματα του παιδιού για τη συμμετοχή του σε αποφάσεις που το αφορούν. Ένα παιδί έχει δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα την άποψή του πάνω σε ένα θέμα που το αφορά και η άποψή αυτή πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, ανάλογα βέβαια με την ηλικία του και το βαθμό ωριμότητάς του. Επίσης, ένα παιδί έχει δικαίωμα να εκφράζει τις θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις του. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει και το δικαίωμα του παιδιού στην πληροφόρηση καθώς και το δικαίωμα πρόσβασης στα μέσα ενημέρωσης. Μια πολύ σημαντική έκφανση αυτής της κατεξοχήν κρατικής προστασίας είναι η αρχή της ισότητας των παιδιών απέναντι στον νόμο και η αρχή της μη διάκρισης. Το κράτος οφείλει να εξασφαλίζει σε όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά τα δικαιώματά τους, ανεξαρτήτως φυλής, θρησκείας, γλώσσας, καταγωγής ή άλλου διακριτικού στοιχείου, ενώ παράλληλα οφείλει να τα προστατεύει από τέτοιες τυχόν διακρίσεις. Βέβαια, τα δικαιώματα του παιδιού που αναφέρονται στη σύμβαση δεν εξαντλούνται εδώ. Κατοχυρώνονται επίσης δικαιώματα σχετικά με την υιοθεσία, την ανατροφή και την ανάπτυξη του παιδιού, την επιμέλεια και άλλα πολλά, που μπορεί να τα πληροφορηθεί αναλυτικά κάποιος, αν αναζητήσει και διαβάσει τη σύμβαση.  Τέλος, μια βασική έννοια που τονίζεται ιδιαίτερα στη σύμβαση είναι «το συμφέρον του παιδιού». Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε κρατικής ρύθμισης και κάθε απόφασης σχετικά με το παιδί καθώς πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται υπόψη. Το συμφέρον του παιδιού είναι ο ύψιστος σκοπός που, σε τελική ανάλυση, καλείται να προστατεύσει το κράτος. Από αυτή την σύντομη επισκόπηση των  νομοθετικών κειμένων για τα δικαιώματα του παιδιού δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Αποτελεί ένα σημαντικό νομοθετικό κείμενο της Ε.Ε. που προάγει και ενισχύει τα θεμελιώδη δικαιώματα, όπου στο άρθρο 24 κατοχυρώνει ρητά τα δικαιώματα του παιδιού. Αν και η αναφορά είναι αρκετά συνοπτική, είναι πολύ σημαντικό ότι, και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έχει αναγνωριστεί η ανάγκη για την ρητή κατοχύρωση δικαιωμάτων του παιδιού, καθώς επίσης και για την παροχή ιδιαίτερης προστασίας προς τα παιδιά. Διαπιστώνει κανείς την ποσότητα και το ποικίλο των νομικών κειμένων που κατοχυρώνουν τα δικαιώματα του παιδιού. Ωστόσο, το αν το κράτος εξασφαλίζει πράγματι, και σε ποιον βαθμό, τον σεβασμό και την προστασία των δικαιωμάτων αυτών, είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα και το μέγα ζητούμενο. Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, θα πρέπει, μικροί και μεγάλοι, να γνωρίζουν τα δικαιώματα του παιδιού, ώστε να μπορούν να τα προασπίζονται και  να τα διεκδικούν. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και οι 4 βασικές αρχές της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού Α. Το εγγενές δικαίωμα του παιδιού στην αξιοπρέπεια! «Η αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δι- καιωμάτων τους αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο». Β. Η αρχή της μη διάκρισης – Όλα τα παιδιά είναι ίσα! «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη υποχρεούνται να σέβονται τα δικαιώματα, που αναφέρονται στην παρούσα Σύμβαση και να τα εγγυώνται σε κάθε παιδί που υπάγεται στη δικαιοδοσία τους, χωρίς καμία διάκριση φυλής, χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων του παιδιού ή των γονέων του ή των νόμιμων εκπροσώπων του ή της εθνι- κής, εθνικιστικής ή κοινωνικής καταγωγής τους, της περιουσιακής τους κατάστασης, της ανικανότητάς τους, της γέννησής τους ή οποιασδήποτε άλλης κατάστασης». Γ. Το συμφέρον του παιδιού λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη! «Σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν στα παιδιά, είτε αυτές λαμβάνονται από δημοσίους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής προστασίας είτε από τα δικαστήρια, τις διοικητικές αρχές ή από τα νομοθετικά όργανα, πρέπει να λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη το συμφέρον του παιδιού». Δ. Το εγγενές δικαίωμα του παιδιού στη ζωή και την ανάπτυξη! «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν ότι κάθε παιδί έχει εγγενές δι- καίωμα στη ζωή». «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα κάθε παιδιού για ένα κατάλληλο επίπεδο ζωής που να επιτρέπει τη σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική και κοινωνική ανάπτυξή του». «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη εγγυώνται στο παιδί που έχει ικανότητα δι- άκρισης το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης της γνώμης του σχετικά με οποιοδήποτε θέμα που το αφορά, λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις του παιδιού ανάλογα με την ηλικία του και το βαθμό ωριμότητάς του». Ε. Το δικαίωμα του παιδιού να εκφράζει τη γνώμη του!