RJ: Οπότε, μέσα στον πόνο της υπαρξιακής απομόνωσης, το μοναχικό Εγώ συνδέεται με την οργή η οποία συνδέεται με το άγχος του θανάτου. Και ο φόβος και η οργή αφορούν τόσο την μοναχικότητα όσο και το θάνατο. Μας αφήνουν μόνους μας σε αυτή την πεπερασμένη ύπαρξη. Στο μυθιστόρημα του Nietzsche και σε μερικές από τις ιστορίες, ο στόχος είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν την εμμονή.

IY: Βοηθώντας τους να βρουν έναν πιο αυθεντικό τρόπο σύνδεσης με τους άλλους.

 

RJ: Βλέπετε την εμμονή της αγάπης και τη σεξουαλική εμμονή ως το ίδιο πράγμα;

IY: Τις βλέπω σαν «πρώτα ξαδέλφια». Στο βιβλίο Η θεραπεία του Σοπενάουερ, το άγχος του Φίλιπ κατευνάστηκε από τη σεξουαλική ένωση, αλλά η ανακούφιση ήταν φευγαλέα. Στη ρομαντική αγάπη, η ζωή δεν μπορεί να βιωθεί χωρίς σύντροφο και αν τον/την χάσεις, είσαι σε συνεχή θλίψη - αυτό υπήρξε το πρόβλημα για πολλούς από τους θεραπευόμενούς μου.

 

RJ: Πώς μπορούμε να διακρίνουμε τη διαφορά ανάμεσα στην αυθεντική, ουσιαστική σύνδεση και την εμμονή στην αγάπη;

IY: Η βασική διάκριση έγκειται στον ορθολογισμό, όχι στην σκέψη που χαρακτηρίζεται από παράλογους όρους. Η ερωτική εμμονή είναι εξαιρετικά παράλογη. Αποδίδει χαρακτηριστικά στον άλλο που δεν υπάρχουν, δεν βλέπει τον άλλο όπως πραγματικά είναι, δεν είναι σε θέση να δει τον άλλο ως ένα πεπερασμένο, ξεχωριστό πρόσωπο που δεν έχει μαγικές δυνάμεις. Μια ερωτική εμμονή προέρχεται από την απόδοση εξουσίας στους άλλους, όπως και στην περίπτωση της θρησκείας.

 

RJ: Πιστεύετε ότι όταν οι άνθρωποι αγαπούν ο ένας τον άλλο, κάνουν κάποια πράγματα από αυτά που είπατε-εξιδανικεύουν, καθιστώντας το άλλο πρόσωπο ιδιαίτερα ξεχωριστό;

IY: Νομίζω ότι σε μια αληθινή σχέση αγάπης φροντίζεις για την ύπαρξη και την εξέλιξη του άλλου προσώπου και έχεις τη σωστή ενσυναίσθηση για αυτό φροντίζοντας το με οποιοδήποτε τρόπο μπορείς. Αλλά αυτό μπορεί να μην είναι το επίκεντρο μιας εμμονής στην αγάπη. Όπως και η πρώτη ιστορία στο βιβλίο Ο Δήμιος του Έρωτα όπου ένα από τα μέλη του ζευγαριού δεν γνώριζε καν ότι το άλλο είχε μια ψυχωτική εμπειρία.

Οι άνθρωποι θα ερωτευτούν κάποιον που γνωρίζουν ελάχιστα. Στην αληθινή αγάπη, βλέπουμε το άλλο πρόσωπο ακριβώς ως άνθρωπο, σαν τον εαυτό μας. Ερωτευόμαστε κάποιον βλέποντας ποιοι είναι και τι είναι οπότε δεν αναγκάζονται να γίνουν κάποιοι που δεν είναι. Για μένα, το είδος της ερωτικής σχέσης που θέλω να εναγκαλιάσω είναι εκείνο όπου τα μάτια και των δύο είναι ορθάνοιχτα.

 

RJ: Οπότε, αυτό θα ήταν ένα μέτρο της ορθολογικότητας της σχέσης.

IY: Ναι.

 

RJ: Στο βιβλίο σας, Staring at the Sun, επιστρέφετε στο θέμα του θανάτου. Γιατί τώρα;

IY: Ασχολούμαι περισσότερο με αυτό εξαιτίας της ηλικίας μου. Είμαι τώρα 76ετών, μια ηλικία που οι άνθρωποι πεθαίνουν και βλέπω τους φίλους μου να γερνούν και να πεθαίνουν. Βλέπω τον εαυτό μου να ζεί με δανεισμένο χρόνο. Μιλώ για ένα μεγάλο μέρος αυτού του θέματος στο συγκεκριμένο βιβλίο.

 

RJ: Τι σημαίνει για εσάς να γράφετε αυτό το βιβλίο σε αυτή την ηλικία;

IY: Ήμουν τόσο εξοικειωμένος, τόσο βυθισμένος σε αυτό το θέμα. Αρχικά, σκεφτόμουν να γράψω μια σειρά συνδεδεμένων φανταστικών ιστοριών για την αντιμετώπιση του άγχους του θανάτου. Διάβασα πολύ τον Πλάτωνα και τον Επίκουρο και σκέφτηκα ότι θα γράψω μια σειρά από ιστορίες που θα συνδέονταν μεταξύ τους. Ήμουν εμπνευσμένος από ένα βιβλίο του Murukami που ονομάζεται After the Quake, στο οποίο όλες οι ιστορίες συνδέονταν με ένα πράγμα: το σεισμό του Κόμπε.

Είχα έξι ιστορίες στο μυαλό μου και το σχέδιό μου ήταν να ξεκινήσω κάθε ιστορία με τον ίδιο εφιάλτη για το θάνατο. Σε κάθε ιστορία ο ονειροπόλος ξυπνάει σε πανικό για το θάνατο, αφήνει το σπίτι και ψάχνει για κάποιον που μπορεί να τον βοηθήσει με το άγχος του θανάτου. Η πρώτη ιστορία αναφερόταν στο 348 π.Χ. και ο ονειροπόλος βγαίνει προς αναζήτηση του Επίκουρου.

Μια δεύτερη ιστορία θα περιλάμβανε έναν Πάπα από τους μεσαιωνικούς χρόνους, στη συνέχεια θα μεταφερόταν στην εποχή του Φρόιντ και μετά σε πιο σύγχρονες ιστορίες. Αλλά πέρασα τόσο πολύ χρόνο στην έρευνα για την πρώτη ιστορία για τον Επίκουρο -διαβάζοντας τι έτρωγαν οι αρχαίοι Έλληνες για πρωινό, πως είναι ένα ελληνικό καφενείο, τι ρούχα φορούσαν –και τότε άρχισα να διαβάζω μυθιστορήματα για την αρχαία Ελλάδα, ένα μυθιστόρημα για τον Αρχιμήδη και τις ιέρειες στους Δελφούς, ώσπου είχαν περάσει έξι μήνες και συνειδητοποίησα ότι θα μπορούσα να κάνω αυτή την έρευνα στο παρελθόν για χρόνια, οπότε απέρριψα με λύπη την ιδέα αυτή, η οποία νομίζω ότι είναι μια εξαιρετική ιδέα. Ίσως ένας από τους αναγνώστες αυτής της συνέντευξης να γράψει αυτό το βιβλίο κάποια μέρα.

Οπότε, μετακινήθηκα στο άλλο έργο που είχα κατά νου, μια αναθεώρηση του βιβλίου Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία. Το ξαναδιάβασα προσεκτικά και υπογράμμισα τα πράγματα που ήθελα να αλλάξω και μάζεψα μια ομάδα φοιτητών που θα το διάβαζαν μαζί μου και θα με βοηθούσαν να επιλέξω το σωστό υλικό. Τελικά, το όλο εγχείρημα με συνεπήρε, ειδικά το εύρος της βιβλιογραφικής έρευνας ανατρέχοντας στην εμπειρική έρευνα για τις απώτερες ανησυχίες που είχαν συσσωρευτεί στα είκοσι πέντε χρόνια από την πρώτη δημοσίευση αυτού του βιβλίου.

Οπότε, το παράτησα αυτό και έγραψα ένα βιβλίο για αυτό που είχα μάθει για την υπαρξιακή προσέγγιση στα χρόνια που πέρασαν από τότε που έγραψα το βιβλίο. Στη συνέχεια, ο ατζέντης μου, παρατηρώντας ότι το 75% του βιβλίου απευθυνόταν στο άγχος του θανάτου, πρότεινε να προσδιορίσω πιο αυστηρά το βιβλίο προς το άγχος του θανάτου.

Στο τέλος, το βιβλίο υποβλήθηκε σε μια ακόμη μεταμόρφωση όταν ο εκδότης μου πρότεινε να το κατευθύνω περισσότερο στο ευρύ κοινό. Συμφώνησα να το πράξω, αλλά επέμεινα να υπάρχει ένα τελευταίο κεφάλαιο που θα απευθυνόταν στους θεραπευτές. Πιστεύω ότι το πιο δυνατό κεφάλαιο είναι ένα προσωπικό κεφάλαιο που ασχολείται με την αναγνώριση της συνείδησης για το δικό μου θάνατο.

 

RJ: Θα λέγατε ότι γράφοντας αυτό το βιβλίο σας κάνει λιγότερο φοβισμένο για το θάνατο από ό,τι όταν το ξεκινήσατε;

IY: Νομίζω πως ναι. Αλλά γράφοντας για το άγχος του θανάτου, δεν ήταν μια προσπάθεια να θεραπεύσω τον εαυτό μου από αυτό. Ποτέ δεν έχω απορροφηθεί με το άγχος του θανάτου. Είχε προκύψει ως ένα θεραπευτικό ζήτημα πριν πολύ καιρό όταν άρχισα να δουλεύω με καρκινοπαθείς στο τελευταίο στάδιο. Είχα εξοικειωθεί με το βαθμό του άγχους του θανάτου μου. Τώρα νιώθω ότι έχω γίνει αποτελεσματικός στη βοήθεια θεραπευόμενων που βιώνουν το άγχος του θανάτου και είμαι βέβαιος ότι μπορώ να βοηθήσω.

Ο Ίρβιν Γιάλομ στη συνέχεια μοιράστηκε μαζί μας μερικά email που δέχεται καθημερινά από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Αυτές είναι ειλικρινείς (συχνά σπαραχτικές) επιστολές από ανθρώπους που εκφράζουν την εκτίμησή τους για τους τρόπους με τους οποίους τα κείμενα του έχουν αλλάξει τη ζωή τους.

Δεν είναι αρκετό να σας πω ότι τα λόγια σας με έχουν συγκινήσει και επηρεάσει βαθύτατα. Όταν στο τέλος [του βιβλίου «Η θεραπεία του Σοπενάουερ»] η Πάμ έβαλε τα χέρια της στον Φίλιπ και του είπε τι είχε ανάγκη να ακούσει... οι λέξεις στη σελίδα άρχισαν να θολώνουν, το μόνο που θα μπορούσα να κάνω ήταν να γύρω το κεφάλι μου πίσω, να αντισταθώ στην επίθεση των δακρύων και να περιμένω τις ικανότητές μου να επιστρέψουν .. Ήταν η κάθαρση που χρειαζόμουν.

Ή από ένα άλλο μήνυμα: Ξέρω ότι είμαι μόνος και πεπερασμένος, αλλά αισθάνομαι συνδεδεμένος με την υπόλοιπη ανθρωπότητα μέσα από την ανάγνωση των βιβλίων σας επειδή όλοι οι άλλοι, συνειδητοποιώ, ότι βρίσκονται στην ίδια μοίρα με εμένα και σας ευχαριστώ για αυτή τη διορατικότητα.

Και από έναν καθηγητή στην Τουρκία: Σας γράφω για την εκτίμησή μου που μου κρατήσατε εξαιρετική συντροφιά μέσα στις δύσκολες ώρες της ημέρας: όταν είμαι μόνος ή ακόμα χειρότερα ( ή καλύτερα;) όταν νομίζω ότι είμαι μόνος.

ʼλλες επιστολές προέρχονται από ανθρώπους που λαχταρούν να βρουν κάποια ανακούφιση για τον συναισθηματικό τους πόνο, ανακούφιση όπως εκείνη που προσφέρει στους θεραπευόμενούς του. Απαντά σε κάθε μία από αυτές τις επιστολές προσωπικά, αναγνωρίζοντας το νόημά τους γι’ τον/την αποστολέα ή όταν μπορεί, δίνοντας συμβουλές.

 

RJ: Τι σημαίνουν αυτές οι επιστολές για εσάς;

IY: Είναι σαν να έχω ένα δεύτερο γραφείο που βλέπω θεραπευόμενους. Γνωρίζω ότι σημαίνω πολλά για μερικούς από τους αναγνώστες μου. Γνωρίζω ότι με εμπλουτίζουν με πολύ περισσότερη σοφία από ό, τι έχω και θέλουν να συνδεθούν μαζί μου. Προσπαθώ να απαντήσω σε κάθε επιστολή, ακόμη και αν είναι απλώς να τους πω ευχαριστώ για τη επιστολή τους. Αυτή η αλληλογραφία μου δίνει μία ασυνήθιστη επίγνωση για τους αναγνώστες μου.

Συνταξιοδοτήθηκα από το Τμήμα Ψυχιατρικής πριν από δέκα χρόνια. Ένας από τους κύριους λόγους μου ήταν ότι η ψυχιατρική είχε γίνει εκ νέου ιατρικοποιημένη και οι φοιτητές μου έδειχναν ελάχιστο ενδιαφέρον για την ψυχοθεραπεία και αντί αυτού ενδιαφέρονταν πολύ περισσότερο για τη βιοχημεία, τη φαρμακολογική έρευνα και την κλινική άσκηση. Δεν είχα πραγματικά σπουδαστές που ενδιαφέρονταν για αυτά που ήθελα να διδάξω.

Έτσι λοιπόν, τώρα αισθάνομαι ότι η διδασκαλία μου γίνεται μέσω της συγγραφής μου. Δεν μου λείπει η διδασκαλία στην τάξη επειδή αισθάνομαι ότι τώρα έχω ένα άλλο τρόπο διδασκαλίας. Θεωρώ ότι η συγγραφή μου είναι διδασκαλία και όταν λαμβάνω αυτές τις επιστολές νιώθω πλήρης σε αυτό τον τομέα.

 

RJ: Ποιο μήνυμα προσπαθείτε να μεταδώσετε;

IY: Όπως είπα, κάποιοι άνθρωποι απλά εκφράζουν την εκτίμησή τους για τα βιβλία ή μου λένε ότι τους έκαναν νόημα στη ζωή τους και τους δηλώνω απλώς ότι αισθάνομαι καλά ότι τα βιβλία μου είχαν θετικό αντίκτυπο. Μερικές φορές λέω ότι οι συγγραφείς στέλνουν τα βιβλία τους σαν πλοία στη θάλασσα και χαίρομαι που ένα βιβλίο έφτασε στο σωστό λιμάνι.

Υπάρχουν άλλοι αναγνώστες που ζητούν βοήθεια για κάποιο προσωπικό ζήτημα και, εάν χρειάζεται, τους παροτρύνω να αναζητήσουν θεραπεία. Κάποιοι γράφουν για δεύτερη φορά και με ευχαριστούν που τους παρότρυνα στη λήψη βοήθειας. Ορισμένοι αναγνώστες σχολιάζουν ότι η τρέχουσα θεραπεία τους δεν βοηθάει και ζητούν θεραπεία μέσω email. Δεν κάνω θεραπεία μέσω email, όμως τους παροτρύνω να είναι ευθείς με τον θεραπευτή τους και να εκφράσουν ανοιχτά αυτά τα συναισθήματα.

Υποστηρίζω ακόμη και ότι η απόκρυψη αυτών των συναισθημάτων από τη θεραπεία, μπορεί να έχει καθοριστικό ρόλο στο να μην τους είναι χρήσιμη η θεραπεία τους. Η δουλειά τους στη θεραπεία είναι να μοιράζονται όλα τα συναισθήματα και τις επιθυμίες τους με τους θεραπευτές τους. Οι ικανοί θεραπευτές θα υποδεχτούν αυτή την ειλικρίνεια. Το κύριο μήνυμα μου όμως είναι να τους ενημερώσω ότι έχω διαβάσει την επιστολή τους.

 

RJ: Με θλίβει να ακούω ότι είχατε φοιτητές που δεν ήθελαν να μάθουν αυτά που θέλατε να διδάξετε. Τι λέει αυτό για το μέλλον της ψυχοθεραπείας;

IY: Νιώθω ότι υπάρχει ένα εκκρεμές που ταλαντεύεται, ακόμη και στην ψυχιατρική. Ακούω ακόμα ότι δημιουργούνται περισσότερα θεραπευτικά προγράμματα. Πολλοί σύγχρονοι θεραπευτές εκπαιδεύονται σε χειριστικές μηχανιστικές τεχνικές οι οποίες όμως αποφεύγουν τη δυνατότητα της αυθεντικής συνάντησης. Μετά από μερικά χρόνια πρακτικής, όμως, πολλοί από αυτούς τους θεραπευτές έρχονται να εκτιμήσουν την επιπολαιότητα της προσέγγισής τους και να αναζητήσουν κάτι πιο βαθύ, κάτι πιο εκτεταμένο και διαρκές.

Αυτή τη στιγμή οι θεραπευτές μπαίνουν σε προγράμματα κατάρτισης ή παρακολούθησης μεταπτυχιακών εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι ποτέ δεν αναζητούν έναν θεραπευτή που ασκεί μηχανιστική, συμπεριφορική ή χειριστική θεραπεία. Οδεύουν στην αναζήτηση μιας αυθεντικής συνάντησης που θα αναγνωρίσει την πρόκληση που είναι εγγενής στην αντιμετώπιση της ανθρώπινης κατάστασης.